Kripto Para ve NFT balon mu?..
 

İnsanoğlunun tüm faaliyet ve ilişkilerini şekillendiren “para”, bilişim, chip ve kredi kartı teknolojilerinin gelişmesi ile özellikle son 20 yıldır büyük ölçüde fiziksel formdan dijital kullanıma geçmiş olsa da dünya hala fiziksel paranın dolaşımda olduğu ya da olabileceği illüzyonu içinde krizden krize savruluyor.
 
Tüm parasal ve finansal sistemler büyük bir hızla merkeziyetsizleşmeye doğru koşarken, üstelik kripto para piyasaları bu yazıyı okuduğunuz 2022 Mart ayında 2 Trilyona ulaşmışken geleneksel, ulusal ve uluslararası regülasyonlar dünyanın değişim, dönüşüm hızına yetişemiyor. Kazanma ihtimalleri olmamasına rağmen gelenekselciler eskide kalmaya, direnmeye çalışıyor.
 
Oysa İskoçyalı ahlak felsefesi profesörü Adam Smith, 246 yıl önce dahi, 1776’da para için “Aslında gerçekten mübadele edilen; altın, gümüş, para, döviz değil, emektir. Emek; mübadele değerinin gerçek ölçütüdür.” tanımlamasını yaparak fiziksel paraya yüklenen anlamları reddetmişti. Smith daha o zamanlar, gayet yalın bir şekilde “parayı emeğin el değiştirmesini sağlayan bir birim ve aracı” olarak ifade ederek farkına varmadan bugünkü dijital paranın, blockchain’in, kripto paraların ve yeni nesil merkeziyetsiz sistemlerin yolunu açmıştı.
 
Neden ille de dijital para? Mecbur muyuz?

Artık en geri kafalı insanlar bile şunun farkında; emeğin ve emekle üretilen mal ve hizmetlerin karşılığını günümüz dünyasında altın, gümüş, kıymetli maden, kâğıt, plastik kart, coin, vb. yani fiziksel para ile ödemek, almak mümkün değil. Yani paranın kendisi ve formu “asıl mesele” olsa idi ve biz onu ilk tasarlandığı şekliyle fiziksel materyallerle kullanmaya devam etseydik ne üretmeye, ne saklamaya, ne de taşımaya hiç bir kaynak, güç yetmezdi... Dünya tonlarca altından, gümüşten, madenden, kâğıttan üretilmiş “paranın” altında ezilirdi. Kısacası Smith’e ve sanırım aklı başında herkese göre paranın hangi materyalden yapıldığının, hangi yollardan el değiştirdiğinin önemi yok. Olsa idi zaten çoktan kitlenmiştik…

Bu sebepledir ki aslında çok uzun süredir klasik, fiziksel paranın adı var kendisi yok. Daha doğrusu para denen değişim birimi zaten çok uzun süredir kredi kartlarına, bilgisayarlardaki dijitlere ve muhtelif finansal mühendislik çözümlerine dönüşmüş durumda. Şimdi sıra blockchain/blockzincir alt yapısı ile kripto para dediğimiz “emek değişim biriminin”  %100 dijital paraya dönüşmesine gelmiş durumda.
 
Klasik para yolun sonuna geldi mi?



Yakın gelecekte paranın, kredi kartının, çek-senet vb. her türlü finansal enstrümanın fiziksel kullanımı tamamen sonlanacak. Finansal teknolojilerdeki (Fintech’deki)  gelişmelerle kripto paralar ve başka dijital algoritmalara, mobil-temassız, minimum aracı ve masrafla blockchain üzerinden çok daha kolay ve hızlı işlem gören, yapay zeka tarafından yönetilen blockchain üzerinde akan dijitlere, müşteriler aboneye dönüşecek.
 
Ve tabii ki bankalar, finans kuruluşları teknoloji şirketleri ile büyük şirketler de finans kuruluşları ile bütünleşecekler. Tüm finansal işlemler, fiziksel hizmetler daha çok mobil uygulamaların, buluttaki platformlarındaki dijitlere taşınacak. Kısacası, her şey gibi para da bütünüyle dijitalleşecek. Dünya 2023-2024’ten itibaren hızla kripto para sistemine (regülasyonlarla) geçmeye başlayacak.  
 
İlk kripro para birimi olan Bitcoin, 2009 yılında Satoshi Nakamoto takma adını kullanan kriptoloji uzmanı ya da uzmanlarının oluşturduğu, bütünüyle dijital ve kendi kuralları haricinde hiçbir merkezi yönetime (üçüncü şahıs, banka, şirket, hükümet vb.) bağlı olmayan, yeni nesil kripto, dijital para birimlerinin ilk örneği. Tamamen matematiksel işlemler sonucunda dijital ortamda üretilip harcanıyor. Bitcoin’le yapılan her alışveriş Bitcoin sistemine dâhil olan açık bir sanal defter üzerine kaydediliyor. Sistemi çalıştıran kodlar açık kaynak yapısında ve şeffaflık prensibi ile işliyor.  
 
Bitcoin yolu açtıktan sonra hızla binlerce kripto para birimi üretildi. Bunları kullanmak için gereken tek şey blockchain üzerine kayıtlı bir dijital cüzdana sahip olmak ki bu da internette yapılacak birkaç dakikalık bir işlem demek. Özetle kripto para kullanımı henüz hiçbir ülke regülasyonlarını yapmamış, tamamlamamış olmasına rağmen tüm dünyada hızla yayılıyor. Kripto para borsaları, farklı iş alanları, finansal yapılar gelişiyor. Merkeziyetsiz finans denen yenidünya düzeninde yepyeni yapılar türüyor ki onlardan biri de NFT.
 
NFT nedir, ne demektir?



FT, Fungible Token, blockchain sisteminde takas edebileceğiniz/dönüştürebileceğiniz varlık/para,
NFT ise bunun tam tersi; Non-Fungible Token = Dönüştürülemez/Takas edilemez, fiziksel olmayan, Kripto/Dijital Varlık/Değer demek. NFT blokchain üzerinde alım-satımı yapılan sanat formu/eseri, bir başka deyişle fikri mülkiyete sahip fotoğraf, grafik, resim, gif, çizim, video vb. gibi sanatsal bir üretime ait değeri anlatıyor.
 
Misal; 100 TL’lik bir paranız var. Bunu birisine bozdurarak iki 50’lik şeklinde takas edebilir, değiştirebilirsiniz. Ya da dolara, bitcoin’e vb. başka bir para birimine dönüştürebilirsiniz. Altınınız var, nakit paraya, bir dövize, kripto paraya vb. çevirebilirsiniz. İşte bu tür değerlere kabaca “Fungible, dönüştürülebilir FT” değer deniyor.
 
Nasıl Fungible Token/FT’de Bitcoin ya da kripto paraların, dövizin, altının para cinsinden karşılığı varsa NFT’lerin karşılığı da şimdilik dijital formdaki sanat eserleri. Başka bir şeye dönüştürülemiyorlar. Daima aynı, üretildikleri formda, dönüştürülemez olarak el değiştiriyorlar, alınıp/satılıyorlar.  Eser sahipleri, sanatlarının karşılığını, satanlar da her el değiştirmede komisyonlarını kripto para ile alıyorlar. Tüm süreç blockchain üzerinde gerçekleşiyor.  NFT işlemler için dijital sanat alım/satımı yapılan özel pazar yerleri var. 

NFT Sistemi, sanatçıların telif ve komisyon suiistimallerinden korunmasını, işlemlerin kolaylaşmasını-takip edilebilmesini mümkün kılması ve sanata-sanatçılara doğrudan erişim sağlaması açısından oldukça önemli, hatta çığır açacak bir gelişme olarak görünüyor. Ve tabii ki Metaverse’ün gelişmesi ile bambaşka alanlara da evrilmesine kaçınılmaz gözü ile bakılıyor. Tüm bunların iş dünyasına yeni projeler için ilham vereceğinden şimdiden olabiliriz.
 
NFT Balon mu?

NFT çılgınlığında bir balon şişkinliği apaçık görünse de gelecekte sanat eserlerinin, kitap, müzik, fikri mülkiyet hakları vb. değişimi/ alım, satım gibi alanlar için sanatçılar, sanat eseri sahibi olmak isteyenler, müzayedeciler vb. açısından ezberleri bozduğu, yepyeni ufuklar açtığı da bir gerçek. Kuşkusuz bu konuda da yepyeni iş alanları, alt sektör, ürün ve hizmetler gelişecektir…
 
Yakında patlar, söner diyenlere katılmıyorum. Elbette NFT’de evrim geçirecek ve mutlaka dijital dünyada geçerliliği olan, makul, demokratik, erişilebilir bir sisteme dönüşecektir. Dijital ok siber yaydan çıktı bir kez, artık bu tür gelişmelerin ilerlemesini durdurmak çok zor. NFT ile #GelecekGüzelGelecek


 

******************

Ufuk Tarhan'ın “Yarının İşini Yarına Bırakma” kitabı için > https://yarininisiniyarinabirakma.com/

Ufuk Tarhan'ın “T-İnsan” kitabı için > https://www.t-insan.com
Bireysel Antrenörlük almak için > https://goo.gl/6RfGXa 
Stratejik Danışmanlık, İş Tasarımı ve Avatarlığı hizmetlerimizden yararlanmak isterseniz;  lütfen > burayı tıklayınız 
Hizmetlerimiz & Eğitim &  Seminerlerimiz     I     M-GEN Resmi Sitesi (Referans ve Projelerimiz)
Ufuk Tarhan´ın yazı ve haberlerini  LinkedIn, Instagram, Facebook, YouTube, Twitter 'dan takip edebilirsiniz.